انواع ترکمتر | راهنمای کامل انتخاب و شناخت دقیق کاربردها
ترکمتر یکی از مهمترین ابزارهای اندازهگیری در صنایع مختلف است و به طور ویژه در مونتاژ قطعاتی که نیاز به بستن پیچها با مقدار مشخصی از گشتاور دارند استفاده میشود. اهمیت این ابزار زمانی بیشتر میشود که بدانیم بستن بیش از حد یا کمتر از حد استاندارد پیچها میتواند باعث شکست قطعات، نشتی در اتصالات، خرابی دستگاهها و حتی خطرات ایمنی شود. به همین دلیل شرکتهای صنعتی، تعمیرکاران خودرو، تکنسینهای خطوط تولید و حتی کاربران خانگی حرفهای، همیشه به دنبال شناخت انواع ترکمتر و انتخاب بهترین مدل بر اساس نیاز خود هستند.
اگر با دنیای ابزار و تجهیزات اندازهگیری آشنایی داشته باشید، احتمالاً دیدهاید که انواع ترکمتر در ظاهر شبیه آچارهای معمولی هستند، اما تفاوت بزرگ آنها وجود یک مکانیزم اندازهگیری دقیق است. درواقع وظیفه ترکمتر این است که وقتی گشتاور مورد نظر به پیچ وارد شد، به کاربر هشدار دهد تا از اعمال نیروی اضافی جلوگیری شود.
انواع ترکمتر
انواع ترکمتر و کاربرد هرکدام
ترکمترها با توجه به نوع ساخت، دقت، قدرت خروجی و شیوه اعلام گشتاور، در مدلهای بسیار متنوعی تولید میشوند. شناخت انواع ترکمتر به کاربران کمک میکند تا بسته به نوع کار، میزان فشار موردنیاز و محیط کاری، بهترین انتخاب را داشته باشند. در ادامه رایجترین مدلهای آچار ترکمتر را با ترتیبی جدید و توضیحاتی روانتر بررسی میکنیم
ترکمتر ساعتی یا عقربهای
این مدل از انواع ترکمتر یکی از دقیقترین نمونههای موجود است و معمولاً در خطوط تولید کارخانهها و بخشهای حساس صنعتی استفاده میشود. وجود صفحه ساعتی و عقربه نمایشگر باعث میشود کاربر بتواند مقدار گشتاور را لحظهبهلحظه مشاهده کند. این قابلیت برای مونتاژ قطعاتی که نیاز به گشتاور کاملاً مشخص دارند بسیار مهم است. سادگی مکانیزم آن نیز باعث شده دوام بالا و نیاز اندک به تعمیر داشته باشد.
ترکمتر برقی یا شارژی
این نوع ترکمتر روی ابزارهایی مثل پیچگوشتی شارژی یا دریل نصب میشود و میزان گشتاور خروجی آنها را کنترل میکند. تفاوت این مدل با سایر ترکمترهای دستی در این است که نیروی انسانی نقشی در اعمال گشتاور ندارد و موتور دستگاه تمام نیروی لازم را تولید میکند. این ابزار برای کار با پیچهای متعدد، سرعت بالای کار و مونتاژهای سریالی انتخابی حرفهای است.
ترکمتر جغجغهای
ساختار این مدل از انواع ترکمتر شبیه یک جغجغه صنعتی است و استفاده از آن برای مکانهایی که فضای کم وجود دارد بسیار راحت است. عملکرد این مدل مبتنی بر یک مکانیزم چرخدندهای است که امکان چرخش پیوسته بدون برداشتن آچار از روی پیچ را فراهم میکند. در کارهای مکانیکی خودرو و تعمیرات بخشهای داخلی موتور بسیار رایج است.
انواع ترکمتر و کاربرد هرکدام
ترکمتر بادی (پنوماتیک)
نقش این مدل زمانی مشخص میشود که گشتاورهای بسیار بالا مورد نیاز باشد، مقداری که از توان ابزارهای دستی خارج است. ترکمتر بادی با فشار کمپرسور کار میکند و توانایی اعمال گشتاورهایی بالا را دارد. به همین دلیل در صنایع سنگین مانند فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه، اسکلهسازی، کشتیسازی و... استفاده میشود. سرعت بالا و قدرت فوقالعاده از ویژگیهای اصلی آن است.
ترکمتر تقهای
یکی از پرکاربردترین انواع ترکمتر، مدل تقهای است. در این ابزار، وقتی گشتاور به حد تنظیمشده میرسد، قطعه داخلی آزاد شده و یک ضربه یا تقه ایجاد میکند که به کاربر هشدار میدهد. این مکانیزم ساده و قابلاعتماد سبب شده در تعمیرگاهها، کارگاههای صنعتی و محیطهای فنی بیشترین استفاده را داشته باشد.
ترکمتر شاهینی
این مدل طراحی سادهای دارد و میزان گشتاور را از طریق خم شدن یک بازوی فلزی و حرکت نشانگر نمایش میدهد. از آنجا که در این نوع ترکمتر فنری وجود ندارد، کالیبراسیون آن دیرتر دچار خطا میشود و نگهداری آسانتری دارد. برای کارهای روزمره صنعتی و کارگاههای عمومی گزینهای مقرونبهصرفه و قابلاعتماد است.
ترکمتر کرنومتری
ترکمتر کرنومتری از انواع ترکمتر یکی از ترکمترهای تنظیمپذیر و ساده است. با چرخاندن انتهای دسته، مقدار گشتاور مورد نظر تعیین میشود. ساختار ساده، قیمت مناسب و دقت خوب باعث شده در بسیاری از مشاغل عمومی، تعمیرگاهها و فعالیتهای تاسیساتی از آن استفاده شود. این ترکمترها در بازههای گشتاور مختلف تولید میشوند و انتخاب درست بازه، برای جلوگیری از آسیب مهم است.
ترکمتر کمرشکن
این مدل در ظاهر شبیه ترکمتر تقهای است، اما مکانیزم هشدار آن متفاوت است. وقتی گشتاور به مقدار تنظیمشده برسد، بدنه ترکمتر از قسمت میانی خم میشود یا به اصطلاح میشکند. همین خم شدن، علامت پایان عملیات سفت کردن پیچ است. این ویژگی باعث کنترل بیشتر و کاهش احتمال اعمال نیروی اضافی میشود و در کارهای دقیق صنعتی بسیار محبوب است.
ترکمتر دیجیتال
ترکمتر دیجیتال نسخه مدرنتر مدل تقهای است و به نمایشگر هوشمند مجهز شده که امکان مشاهده مقدار گشتاور با دقت بسیار بالا را میدهد. این محصولات معمولا کارکرد دیجیتالی دارند و روند استفاده و کنترل اطلاعات در آنها سادهتر است . این مدل بیشتر در صنایع حساس و بخشهایی که نیاز به بررسی اعداد و ارقام دقیق هست کاربرد دارند.
ترکمتر هیدرولیک
قدرتمندترین نوع از میان انواع ترکمتر همین مدل هیدرولیکی است. در محیطهایی که استفاده از سیستم بادی ممکن نیست یا گشتاورهای فوقالعاده بالا نیاز است، این ترکمتر وارد میدان میشود. با استفاده از فشار روغن هیدرولیک، گشتاورهای بسیار سنگین و دقیق روی پیچها اعمال میشود. این ابزار در صنایع بزرگ انرژی، توربینها، نیروگاهها و سازههای پیچومهرهای عظیم و... کاربرد گستردهای دارد.
آچار ترکمتر
جمعبندی
به طور کلی، ترکمتر ابزاری تخصصی برای تنظیم میزان گشتاور اعمال شده بر پیچ و مهرهها است و انواع ترکمتر با توجه به شیوه عملکرد، میزان دقت، ساختار و حوزه کاربرد از یکدیگر متمایز میشوند. تفاوت این مدلها عمدتاً به نحوه اعلام رسیدن گشتاور، نوع سیستم داخلی، میزان حساسیت، و سطح فشاری که میتوانند تحمل کنند مربوط است. برخی مدلها برای استفاده روزمره و تعمیرات عمومی مناسباند، در حالی که مدلهای پیشرفتهتر در صنایع سنگین، خطوط تولید و محیطهای تخصصی مورد استفاده قرار میگیرند.
هدف اصلی تمامی ترکمترها تضمین بستن استاندارد و ایمن پیچهاست تا از شل بودن یا بیش از حد سفت شدن آنها جلوگیری شود؛ موضوعی که نقش مهمی در حفظ ایمنی، افزایش طول عمر قطعات و جلوگیری از آسیبهای احتمالی دارد. به همین دلیل، انتخاب نوع مناسب ترکمتر باید بر اساس نوع فعالیت، میزان دقت مورد نیاز و شرایط کاری انجام شود. در نهایت، استفاده درست و آگاهانه از ترکمتر میتواند کیفیت کار را به طور چشمگیری ارتقا داده و از بروز خطاهای عملیاتی جلوگیری کند.
